İnsan İskeleti

Kazanımlar

1. İskelet, kas, hareket ilişkisi ile ilgili olarak öğrenciler:

1.1. Vücudumuzda sert bir yapıya sahip kemiklerden oluşan bir iskeletin olduğunu belirtir.

1.2. İskeletin temel kısımlarını model ve/veya şema üzerinde gösterir.

1.3.Vücudumuzdaki kemikleri şekillerine göre gruplandırır ve bunlara örnekler verir. Kasların lifli yapısı sayesinde kasılıp gevşediğini ve kemikleri hareket ettirdiğini açıklar.

1.8. Egzersiz ile kas ve kemik gelişimi arasında ilişki kurar.

1.9. İskelet ve kas sağlığını olumlu ve olumsuz etkileyecek davranışlara örnekler verir.

İnsan İskeleti

İnsan iskeleti, kemiklerden oluşur ve bağlar (ligamanlar), kirişler (tendon), kaslar, kıkırdaklar ve diğer organlar tarafından desteklenir.

İskelet sabit ve değişmez değildir; kompozisyonu yaşam boyunca değişir. Gebeliğin erken dönemlerinde, fetüs sert bir iskelete sahip değildir, rahmin içindeki dokuz ay boyunca kemikler yavaşça oluşur, olgunlaşır. Doğumda, tüm kemikler oluşmuştur fakat yeni doğmuş bir bebek bir yetişkinden daha fazla kemiğe sahiptir. Ortalama olarak, yetişkin bir insan 206 kemiğe sahiptir (Gray Anatomisi'ne göre, yine de sayı bireyden bireye küçük oranlarda değişiklik gösterir), oysa bir bebek 300'den fazla kemikle doğar. Farkın nedeni büyüme sırasında birbiriyle kaynayacak olan küçük kemiklerdir.

Kemikler; kısa, uzun ve yassı kemikler olarak şekillerine göre üçe ayrılır.

Canlılarda iç ve dış olmak üzere iki tip iskelet vardır.

·         Dış iskelet: Vücudun dış kısmında bulunur, üzerinde hiçbir vücut örtüsü bulunmaz. Organik, inorganik maddeler veya her ikisinin birleşiminden oluşur. Daha çok basit yapılı canlılarda bulunur. Bu canlılar-daki büyümeye dış iskelet sınırlayıcı etki gösterir.

·         Kavkı: Salyangoz, istiridye ve midyede bulunur.

·         Kitin: Eklem bacaklılarda bulunur.

·         Kalker: Mercanlarda bulunur.

·         İç iskelet: Vücudun iç kısmında bulunur. Üzeri çeşitli vücut örtüleri ile kaplıdır. Kemik ve kıkırdaktan oluşmuştur. Genel olarak omurgalılar adı verilen canlılarda bulunur.

·         Omurga: Omurgalılarda bulunur.

·         a) Kıkırdak omurga → Köpek balıklarında bulunur.

·         b) Kemik omurga → Balık, kuş, kurbağa, sürüngen ve memelilerde bulunur.

Dil ve kulaktaki kemikler hariç insan iskeleti yaklaşık 207 kemikten meydana gelmiştir. İnsandaki iskeletin başlıca görevleri şöyle sıralanabilir;

a) Kas ve eklemler yardımıyla hareketi sağlamak.

b) Vücuda genel şeklini vermek.

c) İç organları korumak ve onlara dayanak olmak.

d) Kan hücresi üretmek (alyuvar - akyuvar).

e) Kaslara tutunma yüzeyi sağlamak. 

Kemikler birbirine olabildiğince sıkı bağlanmışlardır. Aralarında da oynamaz eklemler vardır. Yalnız alt çene kemiğinde yarı oynar eklem vardır. Beyin bu kemikler içinde korunur. Gövde iskeleti Omurga ve göğüs kafesinden oluşur.

Baş İskelet

• Baş iskeleti beyin, beyincik gibi önemli organları korur.
• Alt çene kemiği hariç diğer kemikler birbirine oynamaz eklemlerle bağlanmıştır.

GÖVDE İSKELETİ

OMURGA

Omur adı verilen 33 tane kısa kemikten oluşur. Omurganın içinden şerit halinde omurilik siniri geçer ki bu kanala omurilik kanalı denir. Bel kemiği olarak da isimlendirilen omurga beş bölümden meydana gelir ve otuzüç adet omur kemiğinden oluşur. Bu bölümler boyun'da 7 tane, sırt'a 12 tane, bel'de 5 tane,kalçada 5 tane ve kuyruk sokumunda 4 tane kemik vardır. Sırt omurları, kaburgalar ve göğüs kemiğinden oluşur. Akciğerler ve kalp burada korunur ve bacaklar gövdeye kemik köprüler ile bağlanmıştır. Aralarında tam oynar eklemler vardır.

GÖĞÜŞ KEMİĞİ

• Göğüs kemiği tekir kaburgalarla birlikte omurganın sırt omurlarına bağlanarak göğüs kafesini oluşturur.
• Göğüs kafesi içinde kalp ve akciğerler bulunur.
• Kaburga kemiklerin 12 çifttir. İlk 7 çifti göğüs kemiğine bağlanır. 8., 9. ve 10. kaburga kemikleri birleşir ve 7. kaburgaya bağlanır.
• 11. ve 12. kaburgaların ön uçları serbesttir. Bunlara yüzücü kaburgalar denir.
• Omuz kemeri; köprücük ve kürek kemiklerinden oluşur.
• Kalça kemeri, kalça kemiği, oturga kemiği ve çatı kemiklerinden oluşmuştur.

ÜYELER İSKELETİ

• Kol ve bacak kemiklerinde oluşur.
  

• Üst üyeler omur kemeri ile gövdenin üst kısmına bağlıdır.
• Alt üyeler ise uyluk kemiği ile kalça kemerine bağlanmıştır. Uyluk kemiği vücudun en uzun kemiğidir.

EKLEMLER

• İki yada daha çok kemiğin birbirine bağlandığı bölgeye denir.
• Üç çeşit eklem vardır.

1. Oynamaz Eklemler

•    Kemikler birbirine çok sıkı bağlıdır ve hareket etmezler.

Örnek
Kafatası, yüz kemikleri (alt çene kemiği hariç) sağrı ve kuyruk omurları.

2. Yarı Oynar Eklemler

• Eklem yapan iki kemik arasında kıkırdak veya sıkı bağ doku bulunur. Hareketleri sınırlıdır.

Örnek
Boyun, göğüs, bel omurları.

3. Oynar Eklemler

Vücudun hareketini sağlayan eklemlerdir. Eklem yapan iki kemik arasında boşluk bulunur (Sinoviyal boşluk). Bu boşluk eklem sıvısıyla doludur. Kemiklerin aşınmasını engeller. Oynar eklemler eklem kapsülüyle çevrilmiştir.

Örnek
Kürek kemiği ile kol kemiği arası, kalça kemiği ile uyluk kemiği arası, alt çene ile kafatası arasındaki eklem.

KOLLARDA

Pazı, dirsek,ön kol,el bilek,el tarak ve parmak kemikleri vardır. Kollar gövdeye omuz kemeri ile bağlanmıştır. Omuz kemeri kürek ve köprücük kemiklerinden oluşur. 

KEMİKLER 

Vücudumuzun bastonları, kemiklerimizdir. Kemik, organik ve mineral maddelerin bir karışımıdır. Yani kemik, kollojen adlı fibröz bir proteinle apatite adlı minerali teşkil eden minik kalsiyum fosfat kristallerinden oluşur. Bir kemiği asite batırarak apatite'e uzaklaştırırsanız kemik o kadar elastik bir hale gelir ki onu bir sicim gibi büküp düğüm atabilirsiniz. Öte yandan, eğer kollojen tahrip edilirse, kemik çok kırılgan bir hale dönüşür. Mineraller kemiğe sertliğini verirken kollojen de sağlamlığı temin eder. 

Doğumdan önce ve çocuklukta kemiklerimiz daha yumuşaktır. Bunun sebebi kıkırdak dokusunun henüz kemikleşmemesidir. 25 yaşına kadar bu sertleşme süreci devam eder. 

Sertleşme sürecinden sonra kemiklerin % 70'i sert ve cansız maddelerden, % 30'u da canlı dokulardan oluşur. Bazı kıkırdak dokular ise kemikleşmezler. Gırtlak, burun ve kulaklardakiler bu tür kıkırdaklardandır. Çoğu insanın 12 çift kaburga kemiği vardır. Her 20 insandan birinde ise 13 çift mevcuttur. Bazı insanlarda ise sadece 11 çift bulunur. 

Vücudumuzda 206 tane kemik vardır.Aslında bu kemikler yeni doğan bebeklerde 350 tanedir.bebek her doğoma sürecine girdiğinde bu kemikler birleşerek kemik sayısını azaltırlar.bu birleşen kemikler uzun kemikleri meydana getirirler. Vücudumuzda yaklaşık 206 tane kemik mevcut olmasına rağmen 70 kilogram ağırlığında bir insanın iskeleti 7 kilogram kadar bir ağırlığa sahiptir. Aynı ölçülerdeki bir çelik çatı 4 - 5 kat daha ağırdır. İnsan kemikleri ağırlıklara mukavemette granit kadar sağlamdır. Kibrit kutusu kadar bir blok, dokuz tona mukavemet edebilirki bu, betonunkinden 4 kat daha fazladır. Bir zürafanın boynundaki omurların sayısı bizimkiler kadardır.

Kemik oluşumunu etkileyen faktörler

·         Hormonlar (kalsitonin)

·         Dengeli beslenme

·         Mineraller (kalsiyum, fosfor, sodyum ve potasyum)

·         Genetik faktörler

·         D vitamini